Mạch máu nhỏ – Nỗi khổ lớn

Ở Việt Nam, bệnh lý tĩnh mạch rất thường gặp nhưng chưa thật sự có được sự chú ý của cả thầy thuốc và bệnh nhân. Dù chưa có thống kê đầy đủ về loại bệnh này, song nhiều chuyên gia y tế dự đoán bệnh sẽ gia tăng cùng với sự phát triển kinh tế và thay đổi nếp sống ở nước ta.

 

Viêm tĩnh mạch sâu cẳng chân – Ảnh: Google.com

Thiệt thòi nghiêng về phía chị em

Máu di chuyển trong lòng tĩnh mạch theo chiều từ nông vào sâu, từ dưới lên trên nhờ hệ thống van mở ra khi máu đi về trung tâm, đóng lại không cho máu chảy ngược và lực hút do hoạt động của cơ hoành, của tim, áp lực âm vùng trung thất cùng lực đẩy do hoạt động của hệ thống cơ.

Di truyền là mẫu số chung cho những bệnh nhân suy tĩnh mạch, chủ yếu do những thay đổi về enzyme trong mô liên kết. Nữ thường bị nhiều hơn nam do ảnh hưởng của nội tiết tố nữ, thai nghén lên thành tĩnh mạch; do phải đứng lâu trong một số ngành nghề đặc biệt như bán hàng, thợ dệt; do khối lượng cơ thấp hoặc dùng giày không thích hợp.

Tăng trọng quá mức cũng là một yếu tố nguy cơ vì lực tác động từ phía trước để hút máu về bị giảm và các dòng trào ngược ly tâm phát sinh do gia tăng áp lực từ ổ bụng. Những bệnh nhân có chế độ ăn kiêng nhiều chất bột, ít chất xơ hay bị táo bón rất dễ bị giãn tĩnh mạch.

Giãn tĩnh mạch

Một thống kê nghiên cứu đa trung tâm do ĐH Y dược TP.HCM thực hiện cho thấy 77,6% bệnh nhân không hề biết về bệnh tĩnh mạch trước đó, hầu hết ít quan tâm, ngại đi khám, thầy thuốc cũng coi nhẹ và bỏ sót các triệu chứng. Trong đó, trên 91% bệnh nhân không được điều trị và 8,7% được điều trị không đúng phương pháp (sử dụng các loại thuốc chữa triệu chứng như Aspirin, lợi tiểu hoặc các loại thuốc đông y).

Các triệu chứng thường gặp trong giai đoạn đầu của bệnh này là phù hai chi dưới, kèm cảm giác nặng chân, bị chuột rút vào ban đêm. Về sau, các triệu chứng nặng dần, xuất hiện các mảng rối loạn dinh dưỡng trên da, các tĩnh mạch giãn dần, nổi ngoằn ngoèo, có thể có những đợt viêm tắc tĩnh mạch với các triệu chứng nhiễm trùng toàn thân như sốt cao, môi khô, lưỡi dơ, tĩnh mạch bị viêm đỏ, bên trong lòng xuất hiện những cục thuyên tắc cứng…

Giai đoạn cuối có thể diễn tiến đến tình trạng giãn to toàn bộ hệ tĩnh mạch, ứ trệ tuần hoàn và rối loạn dinh dưỡng của da chân phía dưới gây viêm loét, nhiễm trùng rất khó điều trị. Cục thuyên tắc cũng có thể tách rời thành tĩnh mạch, đi về tim và gây thuyên tắc động mạch phổi, một biến chứng rất nặng có thể dẫn đến tử vong nếu không cấp cứu kịp thời.

Chẩn đoán bệnh này chủ yếu dựa vào khám lâm sàng. Dễ thấy nhất là những đoạn tĩnh mạch bị giãn, ngoằn ngoèo, da đổi màu, rối loạn dinh dưỡng, loét và xuất hiện các u máu. Có thể sờ để biết được độ cứng của phần mềm, đặc biệt là vùng trước xương chày, thậm chí có thể sờ thấy cả một đoạn tĩnh mạch cứng, phù nề, các cục thuyên tắc… Thầy thuốc chuyên khoa có thể đánh giá tình trạng của các van tĩnh mạch hiển trong bằng thủ thuật Schwarz, thủ thuật ho, thủ thuật Trendelenburg và thủ thuật Perthe. Cuối cùng, chẩn đoán bằng siêu âm Doppler màu mạch máu sẽ giúp xác định được những rối loạn huyết động học, tình trạng của các van tĩnh mạch, mức độ giãn của tĩnh mạch và các cục thuyên tắc trong lòng mạch để từ đó có thái độ điều trị đúng đắn.

Phòng ngừa đơn giản hơn bạn tưởng

Để chặn đứng sự trào ngược và làm cho các lực tác động lên dòng chảy của tĩnh mạch được tốt hơn, bệnh nhân nên để chân cao khi nằm nghỉ, tập cơ mạnh hơn, tránh đứng hay ngồi lâu, mang vớ thun hay quấn chân bằng băng thun… Có thể sử dụng băng ép nhằm phục hồi áp suất chênh lệch giữa hai hệ thống tĩnh mạch nông và sâu thông qua hệ thống xuyên, giảm đường kính của lòng tĩnh mạch để tăng khả năng vận chuyển khi nghỉ ngơi cũng như khi gắng sức.

Việc điều trị nội khoa với các thuốc làm bền thành mạch như Daflon, Rutin C, Veinamitol… phần lớn chỉ có tác dụng trong giai đoạn đầu của giãn tĩnh mạch. Có thể sử dụng phẫu thuật (lấy bỏ tĩnh mạch nông bị giãn – phương pháp Stripping và phương pháp Chivas điều trị khá triệt để, tỉ lệ tái phát thấp nhất). Hiện người ta còn áp dụng phương pháp làm lạnh với nitơ lỏng âm 900C để làm nghẹt lòng tĩnh mạch qua một ống thông trong lòng tĩnh mạch, tuy nhiên phương pháp này có tỉ lệ tái phát đến 30%.

Điều trị bệnh suy tĩnh mạch mãn tính đòi hỏi sự kết hợp giữa dùng thuốc, phẫu thuật và tập vật lý trị liệu tại các trung tâm chuyên sâu về bệnh này. Tuy nhiên, mấu chốt vẫn là phòng bệnh. Điều này đơn giản hơn bạn tưởng: tránh béo phì, tránh đứng lâu, tránh táo bón, hít thở sâu và tập thể dục thường xuyên để làm tăng sức bền của thành mạch máu, ăn các thức ăn giàu vitamin, nhiều chất xơ…

PGS.TS.BS NGUYỄN HOÀI NAM(chủ tịch Hội Tĩnh mạch học TP.HCM)

BACSI.com (Theo TTO)